Theo nhà sử học về xì gà Tony Hyman thì xì gà Cuba luôn thiếu hụt, với nhu cầu ngày càng lớn và mang lại rất nhiều uy tín. Họ đã được sản xuất độc quyền cho các tầng lớp quí tộc trước những năm 1762, sau đó là một trào lưu lớn về rượu và xì gà Cuba lan ra khắp thế giới. Bài viết này sẽ chia sẻ lý do: Tại sao xì gà Cuba rất đắt tiền?
Hầu hết các sản phẩm cao cấp đứng đầu trong thế giới của tầng lớp thượng lưu như Rolls-Royce, Patek Phillip hay Armani,… đều mang một đặc trưng chung là được làm bằng những vật liệu đắt tiền hay được chế tác thủ công và chế tác rất tinh tế. Mặc dù bạn thấy rằng xì gà là một sản phẩm từ nông nghiệp, với các thiết bị máy móc nông nghiệp,… ở Cuba hoàn toàn là không hiện đại gì, nhưng thật sự khó để bạn có thể so sánh về xì gà Cuba với các loại xì gà khác về độ tinh tế trong chế tác thủ công. Vậy, tại sao giá xì gà Cuba đắt?
Phạm vi câu trả lời cho câu hỏi trên, tôi sẽ phân chia ra thành nhiều mục nhỏ ra theo thị trường xì gà thế giới: Xì gà cao cấp được làm thủ công – đây là một phân khúc rất nhỏ trong thị trường xì gà thế giới nói chung hiện nay. Có rất nhiều loại xì gà đang được hút ở khắp nơi trên thế giới bạn bắt gặp nhưng có một điều là đại đa số đều là xì gà không cao cấp được làm ở nhiều quốc gia khác nhau không phải Cuba.
Thị trường xì gà thế giới
Xì gà nói chung trên thế giới được chia làm 3 loại chính: thuốc lá điếu, xì gà xén 2 đầu và 3 là xì gà tiêu chuẩn. Theo quan điểm của chính phủ Hoa Kỳ, họ đánh thuế sản xuất và kinh doanh tất cả các loại xì gà, những loại không phải thuốc lá điếu và xì gà xén 2 đầu loại nhỏ (trọng lượng không quá 3 cân Anh/1000 điếu) và loại lớn (nặng hơn 3 cân Anh/1000 điếu). Như vậy hầu hết xì gà cao cấp cuốn tay hiện nay đều là loại lớn, nhưng điều đó không có nghĩa là xì gà cao cấp cuốn thủ công chiếm tỉ lệ lớn. Kể từ cuối những năm 1800, nhiều loại xì gà đã và đang được sản xuất chủ yếu bằng máy móc. Hầu hết các loại xì gà hiện nay được sản xuất đều không phải là xì gà cao cấp và chúng cũng không được sản xuất thủ công. Nói tóm lại là xì gà cao cấp được sản xuất thủ công là đại diện của một phần trăm rất nhỏ trong thị trường xì gà thế giới.
Nhiều người hút xì gà chính hãng và cao cấp trên thế giới không hình dung được rằng, ngay tại thời kỳ bùng phát của xì gà thế giới vào những năm 1990, trong danh sách 10 quốc gia sản xuất xì gà hàng đầu thế giới thì không có mặt của Cuba (1998. Perry, J. L., et al). Thêm điều ngạc nhiên nữa là thời điểm đó Hoa Kỳ không chỉ là quốc gia tiêu thụ xì gà nhiều nhất thế giới mà còn là quốc gia sản xuất xì gà nhiều nhất thế giới (xem thống kê dưới).
Để hình dung rõ hơn về qui mô trong lịch sử thì năm 1883 thì hơn 5000 nhà máy sản xuất xì gà ở Mỹ đã tung ra 3,2 tỷ USD để tiêu thụ 284 triệu cân Anh lá thuốc trong nước. Chỉ có 13,8 triệu cân Anh lá thuốc được nhập từ Cuba, Philippines, Puerto Rico và Sumatra kết hợp vào, chưa được 5% (Hyman, Lịch sử 1878-1915).
Mặc dù Cuba không có ảnh hưởng gì đến thị trường xì gà thế giới trong thế kỉ trước, nhưng nó lại tác động mạnh mẽ đến thị trường xì gà cao cấp và khiến giá xì gà cao lên rất nhiều so với những đối tác sản xuất xì gà khác ngoài Cuba. Vì vậy, câu hỏi trong loạt bài gồm hai phần này sẽ chia sẻ “Một quốc đảo nhỏ như Cuba phải làm như nào để trở thành nguồn cung cấp cao nhất trong thị trường xì g cao cấp và tại sao giá xì gà cao cấp của họ lại cao như vậy?“
Sáng sớm tại trang trại xì gà Caribbean (Ảnh minh họa của Tony Hyman: Bảo tàng Cigar Quốc gia)
Nhân tố về môi trường
Địa lý và thương mại thế giới đã đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong việc định giá xì gà hiện tại của Cuba. Việc sử dụng thuốc là và xì gà ở Cuba đã có từ rất lâu đời, trước cả khi Columbia, khi mà người châu Mỹ bản địa ở nhiều vùng thuộc Mỹ La tinh sử dụng thuốc lá cuộn. Cuba sở hữu cho mình nhiều vùng đất khác nhau với những điều kiện thời tiết lý tưởng để trồng mía đường – thứ cây được chế tác công nghiệp đầu tiên và cây thuốc lá. Cả hai loại cây trồng này đều phát triển rất tốt ở Cuba bởi những điều kiện địa lí và sinh thái rất phù hợp.
Việc trồng cây thuốc lá ở Vuelta Abajo lần đầu tiên được ghi nhận vào khoảng năm 1580 (Hyman, History 1492 – 1762). Đối với thuốc lá xì gà, khu vực này đã đặc biệt rồi và sau đó con người còn biết kết hợp lý tưởng của ánh sáng, đất sỏi, độ ẩm và lượng mưa để phát triển lá wrapper tốt nhất thế giới (Dambaugh, 1956).
Mối quan hệ Cuba và Tây Ban Nha
Tất cả chúng ta đều từng nghe câu chuyện về Columbia giới thiệu về thuốc lá cuốn cho người Tây Ban Nha. Thời điểm đó, Tây Ban Nha đang là một siêu cường quốc, khi đó họ thực sự ưu tiên cho việc giới thiệu sản phẩm xì gà Cuba ra toàn thế giới. Khi người châu Âu tràn sang định cư ở quốc đảo này thì mía đường là đầu tiên, tiếp theo là xì gà Cuba đã được họ thể chế hóa thành cây công nghiệp. Tây Ban Nha đã nhìn thấy được tiềm năng phát triển của cây thuốc lá nên ngay sau đó chính phủ Tây Ban Nha đã quyết định tiếp quản việc thương mại xì gà Cuba vào năm 1557 (Ortiz, 1947, trang 286-289) kéo dài tới hơn 200 năm với nhiều gián đoạn.
Đúng như dự đoán của thế giới, sự can thiệp của chính phủ Tây Ban Nha đã làm cho việc thương mại xì gà lậu trở lên mạnh mẽ. Thực tế, vấn nạn buôn lậu xì gà Cuba phức tạp tới mức Hoàng gia Tây Ban Nha phải ra lệnh cấm trồng cây xì gà trong vòng 8 năm từ 1606 đến 1614 (Perry 1994).
Điều này cũng nhắc nhở bạn nhớ lại lệnh cấm vận Cuba hơn 50 năm nay!
Trong suốt thời gian độc quyền này, người trồng thuốc lá Cuba vẫn bỏ qua lệnh cấm vận này của hoàng gia để gửi lá thuốc cũng như các thành phẩm của họ ra nước ngoài. Vào những năm 1760, xì gà Havana vẫn được sử dụng ở Anh quốc. Đến năm 1788, Đức đã sản xuất xì gà của họ bằng lá nhập từ Havana và thực tế việc sản xuất xì gà lá Havana của Hoa Kỳ bắt đầu từ năm 1801 đến năm 1810 (Perry, 1998).
Các nỗ lực của Tây Ban Nha để kiểm soát chặt chẽ thương mại thuốc lá kéo dài cho đến giữa năm 1817 và 1820 (Hyman, LỊCH SORY 1762-1862, Perry, 1998), khi Hoàng Gia cuối cùng đã cho phép Cuba xuất khẩu xì gà sang các nước khác ngoài Tây Ban Nha, do đó tạo ra thị trường quốc tế cho xì gà Cuba (Stout, 1997, pp. 12- 13).
Mặc dù điều này có vẻ như là một sự gia ân cho Cuba, hiện nay Cuba có thể tự do bán hàng hóa của mình cho thế giới, nhưng Tây Ban Nha đã áp thuế xuất khẩu cứng nhắc đối với tất cả các loại xì gà và thuốc lá xuất khẩu.
Chính tầng lớp quí tộc Tây Ban Nha và các nước khác đã làm gia tăng mạnh mẽ sự ấn tượng về huyền thoại thuốc lá và xì gà Cuba. Thực tế thì trong lịch sử, Cuba đóng vai trò rất nhỏ trong phương trình cung cầu xì gà thuốc lá của thế giới (như đã nói trên). Tuy nhiên, xì gà Havana cao cấp lại tạo một ấn tượng rất lớn và uy tín trên toàn thế giới về chất lượng của xì gà. Với sự hỗ trợ về tài chính từ chính phủ Tây Ban Nha, Cuba đã bắt đầu hình thành danh tiếng và một điều huyền bí rằng họ có thể cung cấp những sản phẩm xì gà chất lượng nhất thế giới. Và Xì gà Cuba trở thành tiêu chuẩn để so sánh tất cả những loại xì gà sau đó.
Tóm lược
Lý do tại sao xì gà Cuba có giá quá cao bắt đầu với yếu tố thỗ nhưỡng, khí hậu môi trường và sinh thái. Ở Cuba, đã tồn tại hàng nhiều thế kỷ nay, đó là điều kiện và phương tiện hoàn hảo để đáp ứng nhu cầu về thuốc lá và xì gà cao cấp thủ công.
Tuy nhiên, thì điều kiện đủ cũng không thể loại bỏ bên ngoài các điều điện cần. Căn cứ vào những điều kiện khí hậu môi trường, thổ nhưỡng và kinh nghiệm trong việc trồng và sản xuất cây thuốc lá, nhưng những điều đó cũng không thể làm cho xì gà Cuba được quyền đòi hỏi giá trị quá cao, bởi Cuba không phải là quốc gia duy nhất có điều kiện khí hậu, đất đai để sản xuất ra những loại xì gà đẳng cấp thế giới.
Điều làm cho Cuba khác biệt đó là theo lịch sử, họ được lợi từ liên minh chiến lược với thế giới, sau đó là siêu cường quốc thế giới – Tây Ban Nha. Cuba có được một chìa khóa đó là “Nhân viên tài năng” ở Tây Ban Nha. Người có khả năng không chỉ lan truyền thông tin về thuốc lá và xì gà Cuba cho toàn châu Âu, mà còn có thể hưởng lợi ích từ vị thế của Cuba với tư cách là nhà sản xuất thuốc lá xì gà hàng đầu thế giới. Chính vì lợi ích đó mà Tây Ban Nha đã cực kỳ quan tâm đến những tài nguyên thiên nhiên được ban tặng cho Cuba (trong đó có cả thuốc lá) cũng như thúc đẩy việc biến Cuba thành quốc gia sản xuất xì gà thuốc lá chất lượng hàng đầu thế giới.
Mặc dù Cuba không phải là một quốc gia đóng vai trò quan trọng trong bài toán cung cầu xì gà thế giới nhưng họ có một vị trí cực kỳ quan trọng trong thế giới xì gà cao cấp. Họ thống trị thị trường xì gà cao cấp trong suốt thế kỷ XIX bởi vì họ có sức mạnh của một sản phẩm tuyệt vời và một nơi an toàn trên thị trường kinh tế thế giới lúc ấy là Hoàng Gia Tây Ban Nha. Hai yếu tố này sau đó sẽ giúp họ thu hút sự chú ý của những gì sẽ trở thành một thị trường ngách đáng kể (nghĩa là xì gà thủ công cao cấp) vào thế kỷ XX.
Trong phần 2 của loạt bài này về “Lý do tại sao xì gà Cuba đắt đến như vậy”, tôi sẽ thảo luận về nhiều yếu tố lịch sử dẫn tới sự bùng nổ ngành kinh doanh xì gà gần đây nhất, dẫn đến việc khám phá lại những loại xì gà cuốn tay cao cấp. Sự bùng nổ gây ra tình trạng khan hiếm xì gà giá cao trên toàn thế giới và trong phần 2 Tôi sẽ liên hệ các yếu tố kinh tế cho phép xì gà Cuba mua giá cao hơn trên thị trường mở.
Theo David “Doc” Diaz
Dịch: Vua Xì Gà
Xem tiếp phần 2: Tại sao xì gà Cuba đắt – P2
Tài liệu tham khảo
- Dambaugh, L. N. (1956). “Sản xuất thuốc lá: Vuelta Abajo Region, Cuba.” Tạp chí Địa lý, 55 (tháng 12) 442-446
- Hyman, T. (2012) Lịch sử CIGAR 1762-1862, ngành công nghiệp Mỹ bắt đầu. Bảo tàng Lịch sử Cigar. Truy xuất từ Web vào ngày 11 tháng 2 năm 2012. http://cigarhistory.info/Cigar_History/History_1762-1862.html
- Hyman, T. (2012) CISTAR HISTORY 1878-1915, Thời kỳ vàng son. Bảo tàng Lịch sử Cigar. Truy xuất từ Web vào ngày 11 tháng 2 năm 2012. http://cigarhistory.info/Cigar_History/History_1878-1915.html
- Ortiz, Fernando. (1947). Đối kháng Cuba: Thuốc lá và đường. New York: Alfred A. Knopf.
- Perry, J. M., Woods, L.A., Shapiro, S. L., và Jeffrey W. Steagall (6-8 tháng 8 năm 1998). Ngành công nghiệp xì gà Cuba như là phương pháp tiếp cận chuyển tiếp. Truy xuất từ Web vào ngày 11 tháng 2 năm 2012. http://www.ascecuba.org/publications/proceedings/volume8/pdfs/42perry.pdf
- Stout, N. (1997). Habanos: Câu chuyện về Người Cigar Havana. New York: Rizzoli International Publications, Inc.
Về tác giả
David “Doc” Diaz là nhà xuất bản và biên tập viên của Stogie Fresh Cigar Publications. Ông đã phục vụ như một nhà giáo dục, nhà nghiên cứu và nhà văn và đã giảng dạy trong lĩnh vực Y tế Giáo dục và Y tế trong hơn 30 năm. Ông sở hữu một bằng tiến sĩ nhận được từ Đại học Nova Southeastern. Doc là một Master Tobacconist được chứng nhận (CMT), sau khi nhận được chứng nhận này từ Đại học Tobacconist và là một thành viên và Đại sứ về Quyền Cigar của Mỹ (CRA).